Šta je rak dojke?
Rak dojke (kancer dojke) nastaje kada ćelije dojke počnu da rastu nekontrolisano, formirajući tumor koji može biti maligni (kancerogen). Ove maligne ćelije imaju sposobnost da se šire u okolna tkiva ili druge delove tela (metastaze).
Najčešći tipovi raka dojke su duktalni – karcinom duktusa (koji nastaje u žlezdama mlečnih kanala) i lobularni karcinom (koji počinje u lobulama gde se proizvodi mleko).
Kako se bolest može ispoljiti – simptomi raka dojke
Ova bolest se ispoljava najčešće pojavom kvržice, izrasline ili zadebljanja u dojci. Pojava izrasline može biti i ispod pazuha.
Rak dojke se nekad može ispoljiti promenom oblika i veličine dojke tj. asimetrijom u veličini i izgledu jedne dojke u odnosu na drugu.
Pojava crvenila, zadebljanja ili udubljenja na koži (poput narančine kore) može ukazivati na prisutne upalne procese ili prisustvo tumora.
Promenama na bradavicama, crvenilom oko bradavice ili uvučenom bradavicom na oboleloj dojci i/ ili pojavom sekreta (prisutan iscedak iz bradavice).
Ponekad bol ili osećaj nelagodnosti u dojci, pazušnoj regiji, ramenima ili laktu obolele dojke. Posebno ako postoji stalna bol koja ne prolazi, treba se bez odlaganja obratiti lekaru.
Ovi simptomi ne znače nužno rak dojke, ali su razlog da se odmah obavi pregled, jer rani stadijumi raka često ne uzrokuju bol ili druge jasne simptome.
Statistika o raku dojke
Rak dojke je najčešći rak kod žena širom sveta. U Srbiji, prema podacima Instituta za javno zdravlje „Batut“, godišnje se registruje preko 4.500 novih slučajeva raka dojke. Ovaj rak je i najčešći uzrok smrtnosti kod žena sa malignim oboljenjima u Srbiji.
Iako je incidenca visoka, mortalitet je u padu zahvaljujući boljoj dijagnostici, većoj brzi žena o svom zdravlju, rastu broja preventivnih pregleda, što omogućava otkrivanje bolesti u ranijim fazama i efikasnijem lečenju.
Danas, rak dojke može se uspešno lečiti i izlečiti.
Rana dijagnoza i pravovremeni početak lečenja značajno povećavaju šansu za potpuno izlečenje, dok napredak u lečenju značajno povećavaju šanse za preživljavanje kod metastatskih oblika bolesti.
Značaj ranog otkrivanja raka dojke
Rano otkrivanje raka dojke je ključ za uspešno lečenje. Zato su samopregledi dojki, kao i redovni preventivni pregledi izuzetno važni.
Ultrazvučni pregledi dojki, mamografija i drugi oblici redovnih dijagnostičkih pregleda dojki su od suštinskog značaja za pravovremeno otkrivanje bolesti.
Samopreglede dojki treba obavljati jednom mesečno. Za žene u reproduktivnoj fazi, najbolje je obaviti samopregled dojki od 7-10 dana ciklusa (prvi dan ciklusa se smatra prvim danom krvarenja).
Ultrazvučne preglede dojki treba obavljati preventivno jednom godišnje ili jednom u 6 meseci ukoliko postoji genetska predispozicija tj. za žene sa porodičnom istorijom raka dojke.
Mamografija se preporučuje svake 2 godine za žene od 40 do 50 i starije. Nekada i češće, a sve u zavisnosti od individualnih faktora rizika.
Programi skrininga, kao što je Nacionalni program ranog otkrivanja raka dojke u Srbiji, omogućavaju ženama da pristupe besplatnim pregledima, čime se povećava mogućnost ranog otkrivanja i uspešnog lečenja.
Pored manuelnog pregleda (opipavanjem), ultrazvučnog pregleda, mamografskog pregleda, dodatne dijagnostičke procedure mogu uključivati i MRI preglede i biopsiju prisutne sumnjive promene na dojci, dijagnostikovane nekom od gore pomenutih neinvazivnih procedura.
U prevenciji raka dojke, pred redovnih pregleda, veliki značaj imaju i negovanje zdravih stilova života, zdrava ishrana, redovna fizička aktivnost, održavanje telesne težine (smanjenje gojaznosti) posebno nakon ulaska u menopauzu, kontrola stresa, generalno ulaganje u svoje zdravlje.
Lečenja raka dojke
Lečenje raka dojke zavisi od vrste i stadijuma bolesti, kao i od individualnih karakteristika pacijenta.
Najčešće se primenjuju sledeće metode lečenja: hirurško lečenje, radioterapija, hemioterapija, hormonska terapija, imunoterapija i dr.
Plan lečenja često uključuje kombinaciju ovih metoda, a individualizuje se i određuje od stane lekarskog konzilijuma, a sve u zavisnosti od karakteristika tumora, kao što su veličina, prisutnost hormonskih receptora i HER2 status, kao i opšteg zdravstvenog stanja pacijenta.
Hirurško lečenje, kojim se uklanja tumor (samo tumorska masa i deo okolnog zdravog tkiva), ili mastektomija (cela dojka se uklanja, a ponekad i obližnji limfni čvorovi ili tkiva ukoliko su zahvaćeni).
Radioterapija, koja se koristi kako bi se uništile kancerogene ćelije, potencijalno preostale nakon hirurgije.
Hemoterapija, lečenje lekovima koji ubijaju ili sprečavaju rast kancerogenih ćelija. Koja se može primenjivati pre hirurškog tretmana kao glavna terapija ili nakon hirurškog lečenja, kao „adjuvantna“ (koristi se kao dodatak tretmanu, da bi se smanjio rizik od povratka bolesti), ili kada je bolest uznapredovala.
Hormonska terapija, koja se primenjuje ako je rak dojke hormonski zavistan (pozitivan na estrogenske i progesteronske receptore), tada se koriste lekovi koji blokiraju hormone ili smanjuju njihovu proizvodnju kako bi se sprečio rast tumora.
Ciljana terapija je primena lekova koji deluju specifično na određene molekule koje potiču rast kancerogenih ćelija.
Imunoterapija, koja podstiče imunološki sistem pacijenta kako bi prepoznao i napao ćelije raka. Ovaj pristup se sve više koristi u lečenju određenih podtipova raka dojke.
Šta su stadijumi raka dojke?
Stadijumi raka dojke označavaju koliko je rak uznapredovao, tj. da li se proširio na obližnje tkivo ili druge delove tela. Stadijumi se klasifikuju od I do IV, gde su niži stadijumi manje uznapredovali, dok su viši stadijumi povezani sa većim širenjem bolesti.
Stadijum 0 (Karcinom in situ)
Rak je prisutan samo u kanalima dojke (doktusu) ili lobulima, bez invazije u okolna tkiva. Duktalni karcinom in situ (DCIS) je najčešći tip u ovom stadijumu. Ovaj stadijum se smatra ranom fazom raka i lako je izlečiv.
Stadijum I
Rak je invazivan, ali je lokalizovan samo u dojci ili veoma malom delu obližnjih limfnih čvorova.
Stadijum IA: Tumor je manji od 2 cm i nije se proširio na limfne čvorove.
Stadijum IB: Male grupe kancerogenih ćelija nalaze se u limfnim čvorovima, ali nema vidljivog tumora u dojci ili je tumor manji od 2 cm.
Stadijum II
Rak je invazivniiji, ali je i dalje lokalizovan uglavnom u dojci i obližnjim limfnim čvorovima.
Stadijum IIA: Tumor je između 2 i 5 cm, ali se nije proširio na limfne čvorove, ili je manji tumor prisutan u nekoliko limfnih čvorova.
Stadijum IIB: Tumor je između 2 i 5 cm i proširio se na nekoliko limfnih čvorova, ili je veći od 5 cm bez širenja na limfne čvorove.
Stadijum III
Tumor je veći i može se proširiti na više limfnih čvorova, ali se nije proširio na udaljene delove tela.
Stadijum IIIA: Tumor je veći od 5 cm i proširio se na 4-9 limfnih čvorova ispod pazuha ili u blizini grudne kosti.
Stadijum IIIB: Tumor se proširio na kožu ili grudni zid, što može uzrokovati oticanje, ulceracije ili zadebljanje kože.
Stadijum IIIC: Tumor se proširio na 10 ili više limfnih čvorova u pazušnoj regiji, ključnim kostima, ili u blizini vrata.
Stadijum IV (Metastatski karcinom)
Rak se proširio (metastazirao) na udaljene organe, poput pluća, jetre, kostiju ili mozga. Ovaj stadijum znači da je rak daleko uznapredovao, ali uz odgovarajuću terapiju, neki pacijenti mogu živeti dugi niz godina.
Zaključak
Oktobar se širom sveta obeležava kao mesec borbe protiv raka dojke. Važno je podizati svest o značaju preventivnih pregleda, samopregleda i zdravih životnih navika.
Podrška ženama, edukacija o simptomima i dostupnosti dijagnostike u cilju rane detekcije, ključni su faktori u borbi protiv ove opake bolesti.
INFO
Tokom meseca oktobra, meseca podizanja svesti o značaju pravovremenih preventivnih pregleda u borbi protiv raka dojke, Poliklinika „Hematologika“ obezbedila je popust od 20% na ultrazvučni pregled dojki.
