Anemija je stanje koje se karakteriše smanjenim brojem crvenih krvnih zrnaca (eritorocita) i smanjenom koncentracijom hemoglobina u krvi. Rezultat toga je smanjena sposobnost krvi da prenosi kiseonik do svih ćelija, tkiva i organa u organizmu, zbog čega nastaju brojni simptomi.
Koji su naješće simptomi anemije?
Neki od uobičajenih opštih simptoma anemije su:
• kratak dah, tahikardija, zujanje u ušima;
• umor, pospanost, nesvestica, razdražljivost;
• bledilo kože;
• prisustvo glavobolja;
• mučnina, gađenje, gubitak apetita, bol u stomaku;
• mišićna slabost;
• anksionznost.
Generalno, anemija može uzrokovati umor, opštu slabost i iscrpljenost organizma, što se odražava negativno na sposobnost osobe da obavlja svakodnevne životne aktivnosti i time joj značajno narušava kvalitet života.
Pri tome, ovi simptomi nisu specifični samo za anemiju, već mogu biti povezani i sa drugim stanjima i oboljenjima. Otuda pacijenti ove simptome anemije često previde i podvode pod preveliki fizički i psihički napor, stres, veliki angažman na poslu, oko dece i sl.
Važno je znati da anemija nije dijagnoza, već objektivni znak neke bolesti.
Anemija je često u osnovi druge bolesti ili funkcionalnog poremećaja u organizmu. Zato je važno lečiti uzrok anemije, a ne samo simptome.
Vrste anemije
Prema intezitetu ispoljavanja
Prema intenzitetu ispoljavanja, anemija se klasifikuje u sledeće kategorije: blaga, srednje teška, teška i opasna po život (životno ugrožavajuća).
Prema uzroku ispoljavanja
Anemija može biti uzrokovana različitim faktorima, otuda je prema osnovnom uzroku delimo najčešće na:
- Anemija usled nedostatka gvožđa;
- Usled nedostatka vitamina: B12, B9, folne kiseline ili njihove neadekvatne apsorpcije;
- Anemija hroničnog oboljenja ;
- Hemolitička anemija;
- Aplastična anemija;
- Talasemija;
- Hipoproliferativne anemije;
- Megaloblastna ili ređe makrocitna anemija;
- Kombinovana anemija.
Anemije izazvana nedostatkom gvožđa (Sideropenijska anemija)
Najčešća anemija je sideropenijska anemija, u čijoj osnovi je nedostatak gvožđa, koji je u osnovni sastojak hemoglobina.
Simptomi anemije usled nedostatka gvožđa su brojni i mogu da se ispolje od svih organa u organizmu.
Neki od najčešćih simptoma su:
- Zamor pri naporu;
- Smanjena koncentracija;
- Opadanje energije – opšta malaksalost, slabost;
- Glavobolja, vrtoglavica;
- Osećaj lupanja srca ili ubrzanog rada srca pri minimalnom naporu;
- Slaba, tanka kosa, opadanje kose;
- Lomljivi nokti;
- Osećaj zujanja u ušima;
- Zamagljen vid;
- Hladni ekstremiteti, osećaj zime u rukama i nogama;
- Zamagljenost u glavi (brain fog).
Ova vrsta anemije pogađa sve uzraste, a posebno su joj izložena deca, žene u reproduktivnom periodu, trudnice i starije osobe.
Uzrok ove vrste anemije može biti: gubitak krvi, redukovan unos gvožđa (dijete), povećane potrebe (trudnoća i ubrzan rast), mala apsorpcija gvožđa (celiakija i gastrektomija) i dr.
Javlja se kod dece i adolescenata, zbog povećanih potreba za gvožđem tokom faza ubrzanog rasta i razvoja.
Kod žena u reproduktivnoj fazi, koje imaju obilna mesečna menstrualna krvarenja i usled toga povećan gubitak krvi.
Trudnica, usled povećanih potreba za gvožđem u fazi razvoja bebe, posebno ako je žena ušla u trudnoću sa niskim rezervama gvožđa.
Starijih osoba, zbog pridruženih bolesti, učestalih infekcija i samim tim češćih potreba organizma za gvožđem.
Posmatrano na globalnom nivou, svako drugo dete u svetu ima problem sa ovom anemijom, kao i svaka druga trudnica.
U opštoj populaciji, karakteristike današnje ishrane, smanjen unos crvenog mesa (više posnog belog mesa živine koje nema dovoljno gvožđa), uz neadekvatnu nadoknadu gvožđa na drugoj stani kroz raznovrsnu ishranu, predugo radno vreme, iscrpljivanje organizma putem prekomernog rada i stresa, dovele su do povećanja ove vrste anemije.
Dijagnostika i lečenje anemije
Ključna su dva aspekta u pristupanju lečenju anemije:
Utvrđivanje stepena i korigovanje stepena anemije.
Prepoznavanje uzroka – dijagnostika uzorka anemije.
Drugim rečima, prvi korak je utvrditi stepena anemije i stepen deficita gvožđa i korigovati je, drugi otkriti uzrok tj. bolest ili funkcionalni poremećaj koji je u osnovi anemije.
Dijagnostika obuhvata pregled hematologa, kroz koji se definiše problem. Pregled se dopunjuje širom laboratorijskom dijagnostikom – laboratorijskim testovima opštim i specifičnim, funkcionalnim testovima.
Dijagnostika uzoraka anemije često podrazumeva uključivanje specijalista drugih oblasti – multidisciplinarni pristup.
Vrlo često moramo uključiti gastroenterologa, zbog često prisutnih problema u organima za varenje, ginekolog, kod učestalih i obilnih krvarenja iz reproduktivnih organa, i prepoznavanja uzroka krvarenja, ali i funkcionalnih poremećaja.
U osnovi anemije može biti funkcionalni poremećaj – propustljivost creva, smanjen aciditet želuca i dr. što dovodi do otežane apsorpcije hranljivih materija, kako gvožđa, tako i vitamina B12 i ostalih nutrijenata.
Sveobuhvatnim pristupom anemičnom pacijentu, dolazimo do osnovne bolesti, što je jedini ispravan put do adekvatnog, individualno prilagođenog lečenja.
Lečenje anemije
Lečenje stepena anemije može uključivati suplementaciju gvožđem, vitaminom B12 ili folatom i drugim hranljivim materijama uz promenu ishrane, lekove i druge terapijske opcije (eventualno i transfuziju krvi ako je anemija ozbiljna).
Adekvatno, tajno, uspešno lečenje anemije, kako smo već istakli, podrazumeva lečenja osnovnog uzroka bolesti.
Prisustvo anemije, posebno ako se ne leči ili ako se istom ne upravlja adekvatno, može dovesti do različitih zdravstvenih komplikacija, a ozbiljnost komplikacija zavisi od uzroka anemije, njenog stepena i trajanja.
Komplikacije anemije
Anemija može uzrokovati povećano opterećenje srca, jer srce mora usled anemije da pumpa veći volumen krvi kako bi isporučilo dovoljno kiseonika organizmu. To može dovesti do srčanih problema, poput nepravilne srčane aritmije i srčanog zastoja.
Kod dece, može negativno uticati na njihov rast i razvoj. Nedostatak kiseonika može ometati normalan razvoj organa i tkiva.
Takođe, ukoliko je trudnica anemična, povećava se rizik od komplikacija tokom trudnoće, uključujući prevremeni porođaj, nisku težinu novorođenčeta i druge komplikacije kod trudnice.
Smanjenje broja crvenih krvnih zrnaca može smanjiti sposobnost organizma da se bori protiv infekcija, što povećava rizik od infekcija.
Teška anemija može uzrokovati neurološke simptome poput vrtoglavice, nesvestice, konfuzije i glavobolja, ali dovesti i do problema sa spavanjem (nesanice).
Prevencija anemije
„Pravilan unos nutritijenata i adekvatna ishrana su osnova prevencije anemije, do su adekvatnom suplementacijom korigujemo anemiju“ – ističe hematolog dr Branka Bajić.
Prevencija anemije uključuje pre svega pravilnu ishranu, kojom bi se obezbedila adekvatna količina hranljivih materija neophodnih za proizvodnju crvenih krvnih zrnaca.
Ishrana bogata gvožđem i drugim hranljivim materijama može pomoći u sprečavanju anemije.
Uključiti u ishranu namirnice koje su bogate gvožđem, kao što su: crveno meso, riba, jaja, ćuretina, mahunarke, orašasti plodovi, spanać i žitarice obogaćene gvožđem.
Takođe je važno konzumirati i hranu bogatu vitaminom C, koji pomaže u apsorpciji gvožđa, vitamina B12 i folata.
Izbegavanje prekomernog unosa kafe i čaja. Kofein može smanjiti apsorpciju gvožđa. Ako pijete puno kafe ili čaja, razmotrite smanjenje unosa ili konzumiranje ovih napitaka između obroka.
Dodatno, ako imate dodatne faktore rizika za anemiju kao što su gastrointestinalne probleme ili druge hronične bolesti, važno je da razgovarate sa svojim lekarom kako biste osigurali adekvatno upravljanje i kontrolu ovih oboljenja.
Adekvatan odmor, redovna fizička aktivnost i upravljanje stresom su takođe deo strategije prevencije.
Odmor i smanjenje stresa mogu doprineti boljem zdravstvenom stanju i prevenciji anemije.
Napomena: Pre bilo kakve promene u ishrani ili uvođenja dodataka u ishranu konsultujete sa svojim lekarom ili hematologom, ne unosite suplemente gvožđa na svoju ruku tj. ne lečite se sami, posebno ako imate druge zdravstvene probleme i uzimate lekove kao deo redovne terapije.
Individualne potrebe za hranljivim materijama mogu varirati i lekar vam može pružiti najbolje savete u vezi sa prevencijom i lečenjem anemije, u vašem konkretnom slučaju.
INFO
Tekst je napisan u saradnji sa hematologom dr Brankom Bajić, jednom od najpoznatijih hematologa u Beogradu, fokusirana u svakodnevnom radu na domen dijagnostike i praćenja trombofilija i anemija kako u opštoj populaciji, tako i u trudnoći.
